افسردگی چیست ؟ آیا افسردگی یک نوع بیماری است؟
افسردگی از نظر دکتر هلاکویی در واقع یک بیماری است. در راه درمان افسردگی بسیار مهم است که فرد و اطرافیان او بپذیرند که با یک نوع بیماری روبرو هستند. در نتیجه با پذیرش این موضوع آنها کاملا در صدد درمان آن برآمده و توصیه‌های پزشک خود را اجرا می‌کنند. در چنین شرایطی خود شخص و یا اطرافیان فرایند بهبود را قدم به قدم پیگیری کرده و تغییر عوامل بیرونی و درونی را زیر نظر می‌گیرند.

برای درمان بیماری افسردگی از نظر دکتر هلاکویی باید برخی مسائل را در نظر بگیریم. موضوع بسیار مهمی که مخصوصا اطرافیان شخص افسرده باید در نظر بگیرند این است که همانطور که در مبارزه با بیماریهای ویروسی ، سعی می‌کنند با ویروس و بیماری مبارزه می‌کنند نه با فرد بیمار، در افسردگی نیز باید با حود افسردگی و عوامل آن مبارزه کرد نه با فرد افسرده. اگر چه شخص افسرده ممکن است کارهایی انجام دهد که از نظر خود او و یا دیگران غلط باشد ولی باید با او با محبت و مهربانی و درک و شناخت عمیق و واقع بینانه برخورد کرد.

فرد افسرده را مقصر ندانید
اگر چه احتمالا خود فرد عامل و مسبب بیماری است ولی اکنون خود او قادر به اصلاح شرایط نیست. نکته مهم این است که او نیاز به کمک دارد. در چنین شرایطی بسیار مهم است که ما دائما این پیام را به فرد بدهیم که تو خود مقصر نیستی و شرایط و محیط اطراف این بیماری را مانند بسیاری از بیماری های فیزیکی در دنیا به تو تحمیل کرده و تو به زودی از آن نجات خواهی یافت.

البته این جملات صرفا یک تلقین نیست بلکه نوعی واقعیت انکار ناپذیر است. و تاکید بر این واقعیت باعث می‌شود که خود فرد نیز در جهت درمان بیماری خود تلاش و همکاری کند. اگر چه روانپزشک باید مراحل درمان را انجام دهند ولی نهایتا کمک خود بیمار است که بسیار حائز اهمیت است. اگر بیمار همکاری لازم را انجام ندهد می‌تواند کمک دیگران را و یا حتی تاثیر دارو را خنثی کند.
چندین راه درمان افسردگی
امروزه با روشهای دارو درمانی ، روان درمانی و در حالتهای شدید و خطرناک با شوک‌الکتریکی به درمان افسردگی می‌پردازند. در اکثر موارد شدید دارو درمانی و روان درمانی به همراه همدیگر انجام می‌گیرند و ظاهرا هیچکدام تنهایی کارساز نیست.

مثلا روان درمانی با کمک دارو درمانی ، می‌تواند فرایند معالجه فرد افسرده را تسریع و درمان را تثبیت کند. همچنین شاید دارو درمانی به عنوان یک راه درمان افسردگی به تنهایی قادر باشد که برای کوتاه مشکلات فیزیکی و بدنی حاصل از افسردگی مانند انرژی ، اشتها و خواب را درمان کند ولی در بلند مدت احتمال ابتلای مجدد بیمار به افسردگی وجود دارد. بنابراین از نظر دکتر هلاکویی ، دارو درمانی به همراه روان درمانی بیشترین تاثیر را دارد. البته بدون تردید تمام این موارد باید با تشخیص و تجویز روانشناس متخصص انجام گیرد.

تا چه مدت باید به درمان افسردگی ادامه داد
از نظر دکتر هلاکویی تقریبا حدود ده درصد افراد افسرده با وجود تلاش‌هایشان نمی‌توانند از این بیماری رهایی یابند. که این می‌تواند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به دلیل حالات خاص درونی، شرایط ویژه آنان، موقعیت خاص و یا احتمالا به دلیل بیماریهای فیزیکی و روانی دیگر باشد. همچنین حدود چهل و یا پنجاه درصد به طور کامل مداوا شده و دیگر مبتلا نمی‌شوند. همچنین حدود چهل و یا پنجاه درصد دیگر در معرض ابتلای مجدد به این بیماری قرار دارند.

بنابراین توصیه و تاکید اصلی دکتر هلاکویی درباره درمان بیماری افسردگی بر این است که فرد باید دوره درمان و مصرف داروی خود را تا پایان ادامه دهد. او همیشه باید نظر روانشناس خود را در مورد چگونگی زندگی و برخورد با مشکلات رعایت کند. او حتی تا مدتی پس از بهبودی کامل نیز در شرایطی قرار گیرد که کاملا از مداوای خود مطمئن گردد.

در دارو درمانی مراقب باشید
در مورد مصرف دارو درمانی توجه داشته باشید که با مصرف دارو اصولا مشکلات فیزیکی و بدنی از بین می‌رود. مخصوصا در افرادی که جنبه ارثی افسردگی بیشتر و یا جنبه بیولوژیک و فیزیولوژیک دارند به دارو بیشتر پاسخ می‌دهند. همچنین دقت کنید که داروهای مختلف تاثیرات مختلفی روی افراد می‌گذارد. هرگز از داروی یک فرد افسرده برای درمان افسردگی فرد دیگر استفاده نکنید. همچنین با توجه به اینکه تاثیرات جانبی این داروها در خیلی موارد باعث ایجاد مشکلاتی از جمله تشدید استرس و افسردگی می‌گردد. پس حتما در این باره از روانپزشک کسب دستور کنید. بیمار باید در طی مصرف دارو فرایند معالجه و نتایج مصرف را به پزشک گزارش دهد و زیر نظر باشد. برای درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی شخص تحت هیچ شرایطی نباید به توصیه دیگران به خوردن و یا نخوردن دارو و یا تغییر مقدار مصرف آن توجه کند.

بررسی چند راه درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی
دکتر هلاکویی در زمینه روانشناسی و افسردگی دارای نظریه‌های کاربردی و مفیدی است که به شما دوستان توصیه می‌کنیم پس از مطالعه این نوشته به سی دی آموزشی افسردگی دکتر فرهنگ هلاکویی نیز مراجعه بفرمائید.

۱- روانکاوی و تجزیه و تحلیل وجود انسان کهن‌ترین راه درمان افسردگی
این روش جزء قدیمی‌ترین روشهاست که توسط فروید ارائه شده است. با توجه به اینکه شناخت افراد از خود گاهی سطحی، محدود و حتی ممکن است غلط باشد. درنتیجه روانکاو بطور عمیق و دقیق به کاویدن و شناخت درون فرد می‌پردازد و از نتیجه آن برای درمان بیماریهایی از جمله درمان افسردگی استفاده می‌کند.

می‌دانیم که انسان داری مغز است و مجموعه فعالیت ها و عملکردهای مغز را ضمیر و ذهن می‌نامیم. همچنین انسان تحت تاثیر حوادث و اتفاقات و یا نوع غذا و... حالات و دگرگونی‌هایی را در مغز خود ایجاد می‌کند. در نتیجه انسانها به نوعی تحت تاثیر اتفاقات پیرامون خود قرار میگیرند. مغز به نوعی تمام حوادث و رخدادها را ضبط کرده و به خاطر آوردن حوادث گذشته موجب ایجاد حال خوب و یا بد در انسان می‌گردد. به همین دلیل حوادث دیروز بصورت خاص و ناآگاه در زندگی امروز ما تاثیر دارند. ما اگر در شرایط مشابه و یا حتی برخی مواقع متضاد گذشته قرار بگیریم، گذشته باز نواخته می‌شود و در واقع در ذهن ما آماده فعالیت می‌گردد.

با روانکاوی ما به گذشته میرویم و بصورت آگاهانه گذشته را دوباره تجربه و آنرا در صحنه ذهن حاضر می‌کنیم. این بار با کمک روانکاو برخوردی درست با آن خواهیم داشت. درست مانند مرده ای که او را در قبر می‌گذارند این خاطره را در گذشته رها کرده و از زندگی خود خارج می‌کنیم و از آن دور می‌شویم.

مردگان را با خود به خانه نیاورید
یک شخص بیمار افسرده مانند خانواده‌ای هست که وقتی عزیزی را از دست می‌دهد بجای اینکه او را در قبرستان دفن کنند، او را با خود به خانه آورده و در خانه نزد خود نگاه می‌دارند و برخی از ما متاسفانه نه تنها آن مرده را در خانه نگه میداریم بلکه با او زندگی می‌کنیم و آنها را در فعالیت امروز خود شرکت می‌دهیم. لذا افراد افسرده اصولا افرادی هستند که در درون وجود و خانه ذهن خود گورهایی دارند و به دنبال مردگانی میگردند که زنده شده و به نوع دیگری با آنها زندگی کنند و به همین خاطر این نوع زندگی با خود غم اندوه و در نهایتا افسرگی به همراه خواهد داشت.

کار روان درمانگر در روانکاوی
روانکاو برخورد درست و کاری عمیق و اصولی با بیمار خود در جهت خلاصی فرد از گذشته انجام می‌دهد. البته درمان افسردگی ممکن است کاری طولانی بوده و برخی مواقع تا چندین ماه و یا سال به طول بینجامد.

۲- درمان افسردگی با کمک روابط فردی و اجتماعی بیمار
رفع مشکلات روابط فرد و چگونگی ارتباط با دیگران یکی از روشهایی است که درمانگران برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند. در برخی موارد فرد بیمار در ارتباط با دیگران نظر و قضاوتی دارد که در اکثر اوقات باعث میشود رنج برده و آسیب ببیند. در چنین مواردی ممکن است فرد بیمار بطور غیر مستقیم به اطرافیان خود آسیب‌هایی را وارد کند. به همین جهت وقتی فرد در راستای ایجاد ارتباط سازنده با اطرافیان مشکل دارد به مرور به افسردگی مبتلا می‌گردد. در چنین شرایطی روانشناس برای درمان افسردگی بیمار به بررسی روابط شخصی و اجتماعی او می‌پردازد. بررسی و اصلاح این روابط خود یک راه درمان افسردگی تلقی می‌شود.

درواقع فرد بیمار قضاوتها و برداشتهایی نسبت به اطرافیان خود دارد که باید مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.:

برخی نشانه‌های افسردگی از نظر دکتر هلاکویی:
نسبت به اطرافیان خود شکاک و مظنون هستند.
اصولا منفی گرا بوده و با دید بد و منفی به مسائل می‌نگرند.
بسیار حساس و شکننده هستند و کوچکترین بی‌توجهی ممکن است آنها را بر هم بریزد.
بسیار پر توقع بوده و وقتی نیازهای آنها از جانب اطرافیان پاسخ داده نمی‌شود عصبانی می‌شوند. آنها به مرور زمان دوستان خود را از دست می‌دهند. آنها به دلیل تنهایی در شرایطی قرار می‌گیرد که احتمال بروز افسردگی در او هست.
اصولا بجای نگاه سالم بی‌حساب، نگاهی که به دیگران دارند بصورت طلبکار و یا بدهکار هست. در چنین شرایطی زندگی فرد طلبکار با خشم و قهر فراوان و زندگی فردی که نگاه بدهکار دارد با احساس گناه و تقصیر فراوان همراه است.
ریشه چنین تفکراتی چیست؟
هرکدام از مثالهای فوق که ریشه آن ممکن است به دوران کودکی و یا روابط پدر و مادر باهم و یا با فرزندان و یا روابط فرزندان باهم و... برگردد خود می‌تواند دلیل و مقدمه‌ای بر افسردگی باشد.

به همین جهت است که پدر و مادر باید در فراهم آوردن محیطی بسیار دلپذیر و آرام و روابطی گرم و لذت بخش در میان اعضای خانواده و فامیل و ایجاد روابطی سالم به فرزندان خود کمک کنند.

به هر دلیلی ممکن است فرد رفتارهایی را از خود بروز دهد که خود به بد بودن آن واقف است و هیچ لذت و یا دلیل برای انجام چنین رفتاری نمی‌بیند ولی باز به آن ادامه می‌دهد. برخی موارد شخص به خاطر دیگران و حفظ ارتباط خود با دیگران دست به رفتارهای ناپسند میزند. او با گذشت زمان احساس بدی نسبت به خود و دیگران پیدا می‌کند ولی جرات برهم زدن این روابط یا رفتارهای ناپسند را ندارد و به این روابط بد و ناسالم خود ادامه داده و در نتیجه به خود و دیگران آسیب می‌زند.

کار روان‌ درمانگر در اصلاح روابط فردی و اجتماعی
در این راه درمان افسردگی ، روان درمانگر فرد را در شرایط و موقعیتی قرار می‌دهد که او نسبت به ارزش و اهمیت و خوب بودن خود آگاه شود. روان درمانگر کاری می‌کند که فرد دیگران را نیز خوب و با ارزش و عزیز ببیند. فرد با کمک روانشناس روابطی ایجاد می‌کند که هر دو طرف از آن لذت ببرند و توقعاتی واقع بینانه از یکدیگر داشته باشند. در برخی موارد فرد برای درمان افسردگی خود باید محیط اطراف خود را دگرگون کند و یا با کمک و راهنمایی روان‌درمانگر روابطی را پایان دهد و یا روابط جدیدی را آغاز نماید.

۳- رفتار درمانی
رفتار درمانی یک راه درمان افسردگی است. در اینگونه روان درمانی، که رفتار درمانی نام دارد در واقع روانشناس با ضمیر و ذهن فرد کاری ندارد. او بیشتر از طریق رفتار،گفتار و حرکات بدنی فرد اطلاعات خود را کسب می‌کند. در واقع روان درمانگر اطلاعاتی از رفتار فرد در موقعیت‌های اجتماعی مختلف بدست می‌آورد و به درمان افسردگی می‌پردازد. دو گونه نظریه در این زمینه وجود دارد:. ۱- رفتار بیرونی فرد ناشی از ضمیر و ذهن اوست. در نتیجه با تغییر ضمیر و ذهن می‌توان رفتار او را دگرگون ساخت. ۲- طریقه شکل گیری اندیشه و ضمیر و ذهن فرد ناشی از حوادث و اتفاقاتی است که در بیرون برای او رخ داده و یا بر او تحمیل شده است و با تغییر رفتار او می‌توان، ضمیر و ذهن و افکار فرد را دگرگون کرد.

بر اساس این نظریه روانشناس به فرد کمک می‌کند تا رفتار خود را با توجه به شرایط و موقعیت از قبل تنظیم کند و تصمیم لازم را اتخاذ و بر مبنای آن عمل کند. و براساس عملکرد مناسب در یا غیر مناسب فرد را تشویق و یا تنبیه و وادار به تجدید نظر می‌کند. در واقع روانشناس فرد را تشویق می‌کند که به مرور رفتار خود را تغییر دهد. او سپس باید آنرا بصورت یک عادت در خود تقویت کند. در نتیجه فرد نهایتا با تغییر رفتارهای بیرونی موجب تغییر و دگرگونی در ضمیر و افکار درونی خود می‌شود. و با دوری از تاثر و ناراحتی به درمان افسردگی می‌پردازد.

کار روان درمانگر در رفتار درمانی
در رفتار درمانی مسائلی مانند تفریح، سرگرمی، خواب، تغذیه، بهداشت، ورزش، برآورده کردن نیازهای فیزیکی و روانی و ... بسیار اهمیت دارد. بنابراین با تنظیم برنامه برای زندگی فرد و مشخص کردن آرمانها و اهداف شخص به او کمک می‌کنند تا با رفتار خود در این زمینه قدم بردارد و به درون و ذهن خود کاری نداشته باشد.

۴- شناخت درمانی مهمترین راه درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی
یکی دیگر از متدهای روان‌درمانی جهت درمان افسردگی ، شناخت درمانی است. شناخت درمانی بهترین و مهم‌ترین راه درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی است. باید توجه داشت که هرگز هیجان و عاطفه و احساساتی بدون شناخت و آگاهی و درک اتفاق نمی‌افتد. بنابراین شناخت و درک ما نسبت به جهان بیرون، عواطف و احساساتی مانند خشم و یا افسردگی را بوجود می‌آورند. توجه داریم که این احساسات و عواطف نشات گرفته از بینش، جهان بینی و نوع نگاه ما به جهان است. به همین خاطر است که وقتی دو نفر با جهان‌بینی متفاوت به یک حادثه نگاه می‌کنند ممکن است یکی غمگین و دیگری خوشحال شود ، چون طرز نگاه و جهان‌بینی آن دو متفاوت از بکدیگر است. در افراد مختلف نوع اعتقادات و همچنین آرمانها و اهداف می‌تواند در شکل دهی نوع جهان‌بینی آنها و قضاوت آنها از جهان و تصمیم گیریشان متفاوت باشد.

واقع بین باشید
بنابراین اگر ما بصورت واقع‌بینانه با واقعیات و حقایق صحیح آشنا نباشیم و یا برداشتهای غلطی از جهان پیرامون خود داشته باشیم ممکن احتمالا به غلط افتاده و زمینه بروز آسیبهایی مانند افسردگی را در خود فراهم می‌کنیم. پس ضمیر ، ذهن و نوع تفکر و یا اعتقادات ما نقش زیادی در برداشت ما از جهان پیرامون و ایجاد احساس خوشی و یا ناخوشی در درون ما دارد. در واقع ممکن است ذهنیت و ساخته ما از جهان بیرون و حوادث پیرامون با آنچه در واقعیت وجود دارد متفاوت باشد. این ذهنیت اشتباه می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی‌ها و نهایتا افسردگی می‌گردد.

اما در مقابل تمام نیروهایی از قبیل احساسات، تعصبها و... که ممکن است انسان را به خطا بیندازد نیرویی به نام عقل و تعقل وجود دارد. عقل می‌تواند از اشتباه ما جلوگیری کند. ما باید عقل خود را بسازیم و به کمال برسانیم و آنرا آگاهانه بکار بگیریم. یا کمک عقل می‌توانیم درست بیندیشیم و یا درست تصمیم بگیریم.

حال فرد باید با کمک منطق و قوانین و مقررات منطقی از عقل و اندیشه خود استفاده کند. منطق در واقع روش بکار بردن درست عقل را به ما می‌آموزد. همانطور که میدانید برخی آسیبها مانند افسردگی به خاطر برخی افکاری است که ما داریم. برخی از اعتقادات مرتبط با افسردگی از نظر دکتر هلاکویی در زیر آمده است. اعتقاداتی که بخاطر عدم استفاده و یا استفاده نادرست از عقل، زمینه ساز برخی آسیبها از جمله افسردگی است.

برخی اعتقادات نادرست از نظر دکتر هلاکویی
اگر من مورد عشق و محبت دیگران نباشم خوشحال و خوشبخت نخواهم شد.
اگر من را نپذیرند و یا نخواهند، پس به احتمال زیاد در من عیب و ایراد جدی وجود دارد.
من اگر مورد تائید و تصویب فرد یا گروهی نباشم پس فرد با ارزش و یا حتی موجود خوبی نیستم.
اگر من از دیگران جدا باشم و یا دیگران از من جدا شوند زندگی بی فایده و بی ارزش بوده و شاید ماندن و رفتن تفاوتی نداشته باشد.
من باید دیگران را راضی و یا خوشحال کنم ، حتی اگر خود رنج می‌برم و یا آنچه را دیگران از من انتظار دارند درست نمی‌دانم و دوست ندارم.
دیگران باید مرا خوشحال کرده و خواسته های مرا برآورده کنند.
و...
جهت درمان افسردگی افکار و اندیشه های خود را اصلاح کنید
جهت درمان افسردگی افکار و اندیشه های خود را اصلاح کنید

کار روان درمانگر در شناخت شناسی
در روش شناخت درمانی که یک راه درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی است، بیمار به کمک روانشناس خود تلاش کرده که خطاهای ذهن خود را اصلاح کرده و نگرش و نگاه غلطی که به جهان و پدیده‌های اطراف دارد را اصلاح کند. در این روش، بیمار به کمک روانکاو به اصلاح نوع و سطح توقعات خود از اطرافیان می‌پردازد. او با این کار از ایجاد یاس، ناامیدی و افسردگی در خود جلوگیری می‌کند. در روش شناخت درمانی، روانکاو درواقع به اصلاح نوع نگرش، نوع جهانبینی و نوع استفاده از عقل می‌پردازد.

امیدواریم که در این آموزش با چند راه درمان افسردگی از نظر دکتر هلاکویی آشنا شده باشید. البته چندین راه درمان افسردگی دیگر نیز وجود دارد ولی به دلیل اهمیت کم از شرح آنها خودداری شد.